A

Afazja

Częściowa lub całkowita utrata zdolności mówienia u osoby, która do tej pory nie miała z nią problemów. Afazja powstaje na skutek uszkodzenia ośrodków mowy w korze mózgowej. Afazja nie jest sama w sobie jednostką chorobową, to grupa objawów, np.: problem z rozumieniem mowy, nazywaniem przedmiotów, czytaniem, pisaniem, zaburzenia płynności mowy, stosowanie form niepoprawnych gramatycznie.

 

Agnozja

Zaburzenie zdolności do rozpoznawania i identyfikowania znanych przedmiotów, przy zachowanych możliwościach rozpoznawania ich za pomocą innych zmysłów. Najczęściej występującą jest agnozja wzrokowa (niezdolność do rozpoznania przedmiotów czy rysunków przez osobę). Agnozja wzrokowa nie jest związana z uszkodzeniem narządu wzroku – osoba dobrze widzi przedmiot.

 

Anomia

W ujęciu neurologicznym jest to niemożność nazwania wcześniej nazwanych przedmiotów czy pojęć. W przypadku tego zaburzenia osoby radzą sobie najczęściej opisywaniem przedmiotów. 

 

Apraksja

Zaburzenie celowej złożonej aktywności ruchowej, czyli czynności, które wymagają zapamiętania pewnych podstawowych umiejętności oraz kolejności ich wykonania. Dotyczy to działań wykonywanych rękoma, które osoba wcześniej robiła bez problemu. Przykłady: niezdolność do zapięcia guzików, pokrojenia posiłku nożem.

 

B

 

C

Choroba Alzheimera

Jest najczęściej diagnozowaną przyczyną otępienia. Otępienie jest rozumiane jako zespół czynników powodujących utratę możliwości samodzielnego funkcjonowania na skutek zmian zachodzących w mózgu. Nie każde otępienie wywołane jest chorobą Alzheimera, za to każda osoba, u której zdiagnozowano chorobę Alzheimera, ma zespół otępienny.

 

D 

Demencja

Demencja funkcjonuje w Polsce jako synonim terminu otępienie. Oba terminy oznaczają proces patologiczny, który zachodzi w mózgu i nie jest zjawiskiem normalnym, typowym (również określenie „demencja starcza” oznacza patologiczny stan, a nie naturalne obniżenie pamięci związane z wiekiem).

 

Depresja

Zespół obejmujący różnorodne doświadczenia osoby chorej, które można podzielić naobjawy związane z emocjami, z myśleniem, z kontaktami społecznymi, z zachowaniem oraz somatyczne (związane z ciałem).   Depresja jest chorobą, która wymaga leczenia. Może być następstwem biologicznych zmian dokonujących się w związku z różnymi chorobami somatycznymi i podejmowanym leczeniem. Może ona także prowadzić do chorób somatycznych, gdyż zwiększa wrażliwość i wiąże się z mechanizmami neuroimmunologicznymi oraz zmniejszeniem troski o siebie. Depresja może też być reakcją na stres.Może być związana z obniżaniem się sprawności fizycznej i pojawiającymi się chorobami somatycznymi. Wreszcie depresja i choroby somatyczne mogą być od siebie niezależne – objawy obecne u danej osoby będą w takiej sytuacji wzajemnie na siebie  oddziaływać, a przez to wzmacniać się.

 

Dobrostan

Dobrostan jest rozumiany jako ocena własnego życia dokonana przez osobę, a nie zewnętrznego eksperta. To indywidualne doświadczenie zadowolenia i szczęścia. Dobrostan jest pojęciem bardziej złożonym niż poczucie szczęścia, a satysfakcja i zadowolenie z życia są jego składnikami. W praktyce oznacza to, że optymalnie zrównoważony dobrostan może być różny u różnych osób i nie ma jednego, najlepszego sposobu na dobre samopoczucie. Dla niektórych do odczuwania poczucia dobrostanu najważniejsze będzie poczucie samodzielności i autonomii, dla innych najważniejszy będzie rozwój osobisty bądź akceptacja siebie, dla kogoś innego esencją dobrostanu będzie posiadanie celu w życiu albo utrzymywanie pozytywnych relacji z innymi.

 

Empatia

Empatia jest zdolnością do emocjonalnego reagowania na przeżycia drugiej osoby. To umiejętność wyobrażenia sobie siebie w miejscu tej osoby i rozumienia jej reakcji emocjonalnych. Dzięki niej jesteśmy w stanie współczuć innym osobom, a także wyrażamy gotowość do pomocy.

 

Fluencja słowna

To płynność i szybkość wypowiadania się, przypominania i pisania słów. 

 

Funkcje poznawcze

To inaczej procesy umysłowe, które służą do odbierania informacji w otoczenia, ich przetwarzania, przechowywania i przekształcania oraz wyprowadzania ich ponownie do otoczenia w postaci określonych reakcji i zachowań. Funkcje poznawcze obejmują między innymi: pamięć, mowę, zdolność koncentracji i uwagi, liczenie czy zdolność podejmowania decyzji, a także wykonywanie celowych złożonych ruchów.

 

Gnozja:

Zdolność do rozpoznawania i identyfikowania przedmiotów, które są osobie znane. 

 

Łagodne zaburzenia funkcji poznawczych (MCI)

Przebieg łagodnych zaburzeń funkcji poznawczych charakteryzuje się utratą zdolności poznawczych (zwykle jednej), ale nie kwalifikuje się jako otępienie. Może nie utrudniać codziennego funkcjonowania. Może objawiać się np. dłuższym czasem zastanawiania, dłuższym czasem wykonywania pewnych czynności.Wymaga monitorowania.

 

Motoryka mała:

To aktywność ruchowa, podczas której wykorzystujemy pracę rąk. Czyli jest to na przykład: rysowanie, pisanie, chwytanie przedmiotów, zawiązywanie butów, czesanie włosów. Dzięki motoryce małej jesteśmy w stanie wykonywać podstawowe czynności naszego życia codziennego, takie jak spożywanie posiłków, ubieranie się czy utrzymywanie higieny.

 

Opiekun wiodący

To opiekun, który spędza największą ilość czasu z chorym i jest tym, który – wraz z rozwojem choroby – zdecydowanie najczęściej (albo w pojedynkę) bierze na siebie ciężar organizowania opieki i zapewnienia bezpieczeństwa choremu.  

 

Opiekun wspierający

To opiekun, który deklaruje chęć pomocy i jej udziela, ale czyni to w zakresie czasowym znacznie mniejszym niż opiekun wiodący.

 

Obrazowe badanie ośrodkowego układu nerwowego (OUN)

Tomografia bądź rezonans magnetyczny ośrodkowego układu nerwowego.

 

Ośrodkowy układ nerwowy (OUN)

Inaczej zwany centralnym układem nerwowym. To część mózgu, w której skoncentrowane jest centrum zarządzania naszym organizmem.

 

 

Otępienie

Otępienie jest zauważalnym upośledzeniem funkcji intelektualnych, nieproporcjonalnie większym, niż mogłoby to wynikać z wieku osoby chorej. Jest ono rozumiane jako zaburzenie funkcjonowania poznawczego, obejmującego oprócz zaburzeń pamięci, także deficyty w zakresie co najmniej dwóch z następujących funkcji: mowy (afazja), celowej złożonej aktywności ruchowej (apraksja) oraz zdolności do rozpoznawania i identyfikowania przedmiotów (agnozja), a także zaburzeń planowania, inicjowania, kontroli i korygowania przebiegu złożonego zachowania (czyli zaburzenia funkcji wykonawczych). Te deficyty poznawcze są na tyle głębokie, że zaburzają funkcjonowanie społeczne, aktywność zawodową oraz wykonywanie codziennych czynności.

 

Otępienie mieszane

Jest to sytuacja, w której osoba choruje jednocześnie na kilka rodzajów otępienia, na przykład gdy współwystępują ze sobą choroba Alzheimera i otępienie naczyniopochodne.

 

Pamięć epizodyczna

To inaczej pamięć zdarzeń. W tym systemie pamięci przechowujemy ślady wydarzeń, które zdarzyły się w określonym czasie i określonej przestrzeni i łączy je kontekst.

 

Pamięć operacyjna

To inaczej zbiór procesów, które pozwalają nam na przechowywanie i przetwarzanie informacji, dzięki czemu jesteśmy w stanie rozumieć dany stan rzeczy oraz uczyć się.

 

Praksja:

Celowa złożona aktywność ruchowa, czyli zdolność do wykonywania czynności, które wymagają zapamiętania pewnych podstawowych umiejętności oraz kolejności ich wykonania. Dotyczy to czynności wykonywanych rękoma, przykłady: umiejętność zapięcia guzików, pokrojenia posiłku nożem.

 

Prozopagnozja:

To szczególny rodzaj agnozji wzrokowej. Osoba nie potrafi rozpoznać twarzy poznanych wcześniej osób.

 

Przemoc

Przemoc jest rozumiana jako jednorazowe albo powtarzające się umyślne (celowe) działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osoby. Przemoc naraża osobę na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia, narusza godność, nietykalność cielesną i wolność osoby oraz powoduje szkody na jej zdrowiu fizycznym lub psychicznym. Przemoc może przybierać różne formy: możemy podzielić ją na przemoc fizyczną, psychiczną, ale także materialną jak i zaniedbanie.

 

Stan poznawczy

patrz funkcje poznawcze

 

Syndrom zachodzącego słońca

Występujące w porze zmierzchu i obserwowane u chorych wyraźne zaniepokojenie, często agresja. 

 

Terapia reminiscencyjna:

To sposób pracy z chorym, podczas którego odwołujemy się do jego wspomnień i skojarzeń odnoszących się do jego przeszłości.

 

Wyparcie

Wypieranie jest procesem, który polega na niedopuszczaniu do świadomości określonych myśli, uczuć czy faktów z przeszłości – w szczególności tych przykrych dla osoby. Przykładem wyparcia może być na przykład sytuacja, w której żona podejrzewa u męża chorobę otępienną, ma dużą wiedzę na temat jej objawów i zauważa je u męża, ale nie decyduje się na wizytę u lekarza i zachowuje się w stosunku do męża tak, jakby był osobą zdrową. Wyparcie powoduje, że z jednej strony żona czuje się lepiej (jakby mąż był zdrowy, jakby wszystko było „w normie”), jednakże podszyte jest to lękiem przed zderzeniem się z prawdą. Konsekwencją jest to, że żona będzie nieprzygotowana do roli opiekuna, a proces chorobowy męża bez szybkiej diagnozy będzie zapewne postępował szybciej, niż gdyby zostało od razu wdrożone leczenie.

 

 

Zaburzenia poznawcze / zmiany poznawcze

Obserwowane odchylenia funkcji poznawczych od normy

 

 

Zespół wypalenia opiekuna

Wypalenie się zaliczane jest do grupy problemów związanych z trudnościami życiowymi, który sam w sobie nie jest jednostką kliniczną (nie jest chorobą). Wypalenie jest stanem wyczerpania spowodowanym nadmiernymi wymaganiami w odniesieniu do posiadanej siły i zasobów.